SŁOWNIK
- ambit
- Przejście dookoła prezbiterium, oddzielone od niego arkadami lub
ścianą.
- apsyda
- Najczęściej półkoliste pomieszczenie labo wnęka w murze kościoła na końcu
prezbiterium (za ołtarzem).
- arkada
- Otwór przesklepiony łękiem wspartym na kolumnach lub filarach, może
występować pojedyńczo albo jako ciągi.
- barbakan
- Średniowiecze urządzenie warowne; budowla wysunięta na zewnątrz muru miasta
dla obrony jego bram lub mostu. Barbakan był połączony specjalnym przejściem z
obwodem warownym.
barbakan
- blanki
- Strzelnice w murze: regularne występy mające kształt prostokątnych zębów,
wieńczące mur w budownictwie obronnym; służyły do osłony łuczników broniących
obwarowań.
- fasada
- Najbardzjej ozdobna ściana budowli od strony ulicy, placu lub ogrodu,
mieszcząca wejście główne.
- filar
- masywna, pionowa podpora dźwigająca sklepienie, wolno stojąca lub będąca
krótkim odcinkiem ściany pomiędzy dwoma przepruwającymi ją otworami.
- fresk
- Malowidło ścienne wykonane na wilgotnym jeszcze tynku; bardzo trwałe.
- gzyms
- Dekoracyjny element architektoniczny w formie poziomego pasa występującego z
muru na styku kondygnacji i pod dachem, stosowany często w budowlach renesansu i
baroku.
- kwiaton
- Rzeźbiony ornament roślinny w formie czterolistnego kielicha kwiatowego lub
rozwijającego się pędu; stanowi na ogół zakończenie iglicy, umieszczanej jako
zwieńczenie np. wimpergi, sterczyny.
- łęk
- konstrukcja stanowiąca przekrycie otworu w murze (okno) albo element
sklepienia wzmacniający jego strukturę.
- łuk
- Forma geometryczna opisująca łęk lub sklepienie.
- łuk przyporowy (odporowy łuk)
- Łęk konstrukcyjny przenoszący w budownictwie gotyckim siłę rozporu
sklepienia nawy głównej nad nawami bocznymi na przypory.
- maswerk
- Gotycki element dekoracji architektonicznej, kuty na przestrzał w kamieniu
lub opracowany w cegle, komponowany przeważnie z odcinków łuku. Pierwotnie
wypełniał górne części ostrołukowych okien oraz rozety. Rzeźbiony w drewnie,
spotykany jest często w ołtarzach i meblarstwie gotyckim.
- narteks
- Zamknięty przedsionek w bazylikach chrześcijańskich, rozciągający się wzdłuż
zachodniej fasady budowli.
- nawa
- W chrześcijańskiej architekturze sakralnej: część wnętrza wzdłuż kościoła,
wydzielona ścianami, filarami lub arkadami, przeznaczona dla
wiernych. W świątyniach na planie krzyża rozróżniamy nawę poprzeczną inaczej
transept.
- plan
- Rysunek przedstawiający rzut jakiegoś układu przestrzennego na płaszczyznę
poziomą. Plan wykonuje się w odpowiednim pomniejszeniu, tj. w określonej skali.
- portal
- Ozdobne obramienie drzwi wejściowych w ościołach, pałacach, ratuszach,
bogatszych kamienicach, czsem także drzwi wewnętrznych.
portal gotycki
- prezbiterium
- Przedłużenie nawy głównej w stronę ołtarza, często zakończone apsydą;
miejsce dla duchowieństwa, oddzielone od nawy głównej balustradą.
- rozeta (różyca)
- Okrągłe okno w elewacjach kościołów, przypominające kształtem kwiat róży,
wypełnione maswerkiem lub witrażem.
rozeta
- skarpa (przypora)
- Pionowy filar, silnie występujący z zewnętrznej ściany budynku, zawężający
się ku górze, na szczycie zwieńczany sterczynami. Przypory stosuje się
dla wzmocnienia ściany podlegającej rozporowi sklepień.
- sklepienie (strop)
- Konstrukcja wykonana z kamienia lub cegły wspierająca się na ścianach albo
słupach zamykająca od góry pomieszczenie.
sklepienie
gwiaździste
- służka
- Pionowy element o przekroju pół- lub ćwierćwałka, stanowiący przedłużenie
żebra sklepiennego i schodzący na filar lub przyporę, przenosząc nań ciężar
sklepienia.
- sterczyna
- Każdy architektoniczno-rzeźbiarski element wieńczący o sylwecie pionowej.
sterczyna
- transept
- Poprzeczna nawa kościoła, krzyżująca się z nawą główną tuż przed
prezbiterium; mówimy, że kościół z transeptem zbudowany jest na planie krzyża.
- witraż
- Kompozycja z szybek z barwionego szkła łączonych ramkami z ołowiu,
umieszczana w otworze okiennym.
witraż
- wimperga
- Wysoki dekoracyjny, kamienny, ażurowy trójkąt, umieszczany nad osrtołukiem
okna lub portalu w architekturze gotyckiej.
- żabka
- Kamienna ozdoba w kształcie zwiniętego listka, umieszczona pojedyńczo u
podstawy kolumn. Szereg żabek tworzy czołgankę, dekorującą w architekturze
gotyckiej wszelkie pochyłe krawędzie dachów, wieżyczek, a także wimperg.
- żebro
- Element nośny w architekturze, zwł. gotyckiej, stanowiący istotną część
szkieletu konstrukcyjnego sklepienia.Ukształtowane z profilowanej cegły lub
kamienia, wspierają się na filarach. Pola między żebrani nazywają się
wysklepkami.